Huize Honk Heerenveen-Midden
Van honk gaan, bij honk blijven, hij is ver van honk en als de katten van honk zijn, dansen de muizen op tafel. Dit zijn zo een paar van de vele uitdrukkingen met
het oude Hollandse woord honk, of honc zoals het in de 17e eeuw werd geschreven. Het betekent zoveel als 'hoek', 'rustplaats' en 'schuilplaats'. Maar het betekent ook 'meet' (uitgangspunt);
een woord dat we nog kennen in de uitdrukking van meet af aan beginnen. En aan het eind van 1994 begint huize 'Honk' aan de Burgemeester Falkenaweg 44 te Heerenveen aan een nieuw begin.
Een nieuw begin suggereert ook een verleden, een geschiedenis en die geschiedenis van huize 'Honk' kent bijna evenzoveel markante mijlpalen als betekenissen van de naam zelf.
Lycklema á Nijeholt
Voor de ontstaansgeschiedenis van huize 'Honk' moeten we eigenlijk terug
naar de 17e eeuw. De plaats van handeling is niet Heerenveen maar Oldeberkoop. Een van de leden van het geslacht Lycklema á Nijeholt, een grietman die het in dit gedeelte van Friesland in
feite voor het zeggen had, liet daar een van de grootste en fraaiste gebouwen neerzetten genaamd 'Lycklema Stins'. Maar deze stins, deze versterkte adellijke woning, werd zo rond 1674 dermate grondig vernietigd
door de troepen van de bisschop van Munster (Bommen Berend), dat van dit huis helaas geen enkel spoor meer is achtergebleven. Een telg van de familie Lycklema á Nijeholt, een zekere George Wolfgang Franciscus, werd
in 1841 grietman over Stellingwerf-Oosteinde. Hij bouwde te Oldeberkoop, in navolging van zijn voorvader, een fraai landhuis genaamd naar de stins 'Friesburg'. Op zijn terrein liet hij ook een huis bouwen waar hij min of
meer tot rust kon komen en waarin hij zich even terug kon trekken. Dit huis was huize 'Honk'.
Nieuw Friesburg
Ongeveer
in 1872 stichtte deze inmiddels gepensioneerde burgemeester van Ooststellingwerf, die beter bekend stond als jonkheer Lycklema á Nijholt, aan de Verlengde Dracht te Heerenveen het voormalige rusthuis
'Nieuw Friesburg', waarin hij zelf ook nog enkele jaren heeft gewoond. Op de noordkant van dit terrein heeft hij er huize 'Honk' bij gebouwd. Dit was niet een nieuw huis, maar hetzelfde als dat in Oldeberkoop. Hij heeft
dat huis namelijk dáár afgebroken en ruim dertig jaar later in Heerenveen steen voor steen, plank voor plank weer opgebouwd. Met romantische villa's en panden deed men dat in de 19e eeuw overigens wel
vaker. Dit was niet alleen een teken van rijkdom en macht, maar vooral ook een teken van materiële trouw aan een woonhuis waar je je lekker, veilig en vertrouwd in voelde.
Hoek van Metz
Na de dood van George Wolfgang Franciscus Lycklema á Nijeholt is huize 'Honk' nog door verscheidene bewoond geweest.
Zo heeft onder anderen mr. Metz er zijn domicilie gehad. Omdat dit huis destijds het laatste was van de Verlengde Dracht, sprak men als oriëntatiepunt in Heerenveen ook wel van 'hoek van Metz'. En hoek is zoals we gezien
hebben een van de betekenissen van honk. Huize 'Honk' is overigens een naam die pas rond 1930 aan dit fraaie pand werd gegeven door o.a. zijn topografische ligging. Na mr. Metz woonde in huize 'Honk' nog een zekere Castendijk.
Hij was rechter in het arrondissement Heerenveen. Op deze volgde de bewoner R. Nauta, die leraar was aan de Rijks H.B.S. En vervolgens woonde er lange jaren de burgemeester van Schoterland, de heer J.P. Engelman. Na diens overlijden
werd het huis bewoond door de directeur van de Nederlandse Tramweg Maatschappij, de heer Du Buy. Huize 'Honk' werd, nadat de heer M. Vernimmen ( hij was oud-hoteleigenaar te Heerenveen) er ook nog in had gewoond, door het Rijk aangekocht als ambtswoning voor
de Inspecteur der Directe Belastingen, de heer J.D. Bruining. Rond 1925 heeft het Rijk dit pand weer verkocht aan de heer D. Kornelis. Hij verhuurde dit huis in het begin, maar tot ongeveer halverwege de Tweede Wereldoorlog heeft de heer Kornelis er zelf in gewoond.
Tweede Wereldoorlog
In 1943 werd huize 'Honk', zoals het inmiddels historische pand was gaan heten, binnen drie dagen gevorderd door de Duitsers die er wel
een aardige verblijfplaats én strategische schuilplaats voor officieren in vonden. Maar men was toch niet helemaal zeker van de zaak. Daarom liet men twee zogenaamde vluchtbunkers in de tuin van huize 'Honk' aanleggen,
wat het geheel er niet mooier op maakte. Vanaf de bevrijding in 1945 werd huize 'Honk' eerst nog gebruikt door de Canadezen. Toen zij uit Heerenveen vertrokken, deed dit huis na de oorlog nog enige tijd dienst
als aanmeldingsbureau voor Vrijwilligers voor Nederlands-Indië. En toen de strijd daar was gestreden, werd huize 'Honk' gebruikt als opvangcentrum voor Ambonezen uit het voormalig Nederlandse Ambon.
Sociale Werkplaats
De eigenaar dhr. D. Kornelis verkocht in 1954 het pand aan de gemeente, die het inrichtte als werkplaats voor minder validen, 'voor wie een
gelegenheid moet worden geschapen aan het productie proces deel te nemen' zoals men dat destijds zo fraai formuleerde. De mensen die daar werkten, zetten o.a. spaken in fietswielen voor de ondertussen beroemde
Batavus-rijwielfabrikant. De prijs die de gemeente destijds bood voor dit huis bedroeg fl19.000, een prijs die hoger had moeten zijn, maar door de vluchtbunkers in waarde aanzienlijk was gedaald, aldus de Heerenveense Courant van 21 april 1954.
Dikkerboom en Sybrandy
Met de activiteiten van de sociale werkplaats kreeg huize 'Honk' in feite een andere funktie. Huize 'Honk' werd vanaf die tijd niet meer zozeer gebruikt
als woning, maar werd meer en meer een zogenaamd utiliteits-gebouw. Deze funktie kreeg het daadwerkelijk in volle glorie toen dit qua bouwstijl enigszins laat neo-classicistische pand in 1964 werd verkocht aan de
Baggermaatschappij Dikkerboom en Sybrandy. Met een grote verbouwing van huize 'Honk' en met enkele aanpassingen en uitbreidingen, was deze maatschappij hier bijna 25 jaar gevestigd. De laatste jaren stond het pand
leeg, en was het en passant ook weer van eigenaar veranderd. Het huis bevond zich ondertussen ook niet meer geheel 'verscholen tussen ontluikend struikgewas en geboomte', zoals de Heerenveense Courant er
bijna een halve eeuw geleden nog lyrisch over schreef. Huize 'Honk' viel eigenlijk meer op doordat het nog maar voor een deel werd gebruikt. Waren daarmee de stenen van dit huis definitief uitgesproken?
Brandsma Assurantiën B.V.
Op 21 december 1994 krijgt Huize 'Honk' een nieuwe bestemming. Brandsma Assurantiën B.V. heeft er na een grondige renovatie, maar met respect voor de authenticiteit van het
gebouw, nu zijn kantoor gevestigd. Daarmee is letterlijk en figuurlijk zowel het zeer bewogen verleden als de toekomst van dit unieke historische pand optimaal verzekerd. En wie weet wat de stenen van huize 'Honk' over ruim een eeuw dán weer te zeggen hebben...
Schuilkelders
Achter Huize Honk aan de Burg.Falkenaweg lagen in 1946 twee betonnen schuilkelders, deze waren door de Duitsers achtergelaten. Totaal waren er in Heerenveen vijf schuilkelders.
Het waren geen bunkers omdat ze niet van gewapend beton waren. De schuilkelders waren gebouwd in de vorm van een hoefijzer, de muren hadden een dikte variërend van 60 tot 150 centimeter en hadden het doel om bescherming te geven tegen lucht aanvallen.
De Gemeente kocht destijds Huize Honk om er een werkplaats voor minder validen van te maken, er was toen nog geen sprake van dat de schuilkelders weg moesten maar waar ze stonden moest een moestuin komen en men wilde niet herinnerd worden aan de oorlogsjaren.
Handelsmaatschappij Noordgraaf NV te Amsterdam kreeg de opdracht om deze schuilkelders te verwijderen en schakelde J.vd Bos in om het werk uit te voeren. Helaas raakte deze in financiële problemen en het werk kwam stil te liggen en Handelsmaatschappij Noordgraaf NV heeft
uiteindelijk zelf de klus geklaard. De schuilkelders werden opgeblazen en het puin werd afgevoerd, van 1 schuilkelder kwam 1140 kubieke meter puin vrij, het opruimen kostte toen f 9040,-
Bron: Archief Heerenveen-Midden - Brandsma Assurantiën - Wiggele Wouda
