Cultuurhistorisch Erfgoed
Burgemeester Falkenaweg 12
De kerk is gebouwd naar een ontwerp uit 1919 dat tot stand kwam middels een ingewikkelde samenwerking: naar verluidt maakte aannemer H. Diepenbroek
de eerste tekeningen, werden deze aangepast door architect A. Nauta en werd de betonconstructie berekend door architect en constructeur G. Draaisma.
De combinatie Diepenbroek/Draaisma was ook actief bij de gereformeerde kerk in Tijnje, die een frappante gelijkenis vertoont met de Kruiskerk. De
kerk was vooral vernieuwend in materiaalgebruik: het was een van de eerste kerken met een geheel betonnen constructie. De eerste betonstorting ten
behoeve van de bouw vond op 3 januari 1921 plaats door ds. R.K. Hummelen. In 1962 werd een vergunning verleend voor de verandering en uitbreiding
van het voorportaal, in 1963 werd de kerk gerestaureerd. In de jaren zeventig is aan de zuidgevel een ontmoetingsruimte bijgebouwd. Deze valt niet
onder de bescherming.
Locatie
Onderdeel van de afwisselende bebouwing
van grote tot zeer grote bouwvolumes en korte wanden van vrijstaande woningen met gelijke rooilijn aan de Burgemeester Falkenaweg. De kerk staat
centraal op een ruime kavel op het binnenterrein tussen de Burgemeester Falkenaweg en de Sieger van der Laanstraat en ligt tamelijk ver achter de
rooilijn. Een smal voorterrein (kerkplein) met parkeerplaatsen leidt naar de ingang, die is georiënteerd op de Burgemeester Falkenaweg. De voorgevel
wordt geflankeerd door grote en volwassen loofbomen.
Bouwvolume
Gecombineerd bouwvolume waarin twee
rechthoekige, gelijke volumes een kruis vormen. Zowel het schip (met de nok dwars op de rooilijn) als het transept (evenwijdig aan de rooilijn)
bestaan uit één bouwlaag onder kap op een rechthoekig grondplan. Voor het schip bevindt zich een lagere ingangspartij, eveneens één bouwlaag onder
de kap met de nok dwars op de rooilijn.
Gevels - kunst - ornamentiek
Gevels opgetrokken uit witgepleisterde
baksteen met hoge, grijze plint. Vrij gesloten gevelbeeld met gegroepeerde rondboogvensters met onderdorpels. Boven de vensters grijze rondbogen.
Entree in voorportaal met een gemetselde omlijsting. De lage dwarsbeuk tussen het voorportaal en het hoofdvolume wordt afgesloten met een grijze
daklijst. Rondboogramen en glas-in-loodvensters.
Vensters, deuren en dak
Rechthoekige entree bestaande uit twee
donker houten deuren met kleine vierkante vensters. Rondboogvensters van verschillende formaten met glas-in-loodramen in witte kozijnen. In het
voorportaal een groot rozetvenster. Zadeldaken met donkere, gegolfde Hollandse dakpannen. Smalle grijze daklijst.
Wijzigingen
Het voorportaal is in 1962 aangepast en
uitgebreid, in een afwijkende (meer rechtlijnige) vormentaal. In de jaren zeventig is aan de zuidgevel een ontmoetingsruimte bijgebouwd. Deze valt
niet onder de bescherming.
Waardering
Cultuurhistorische waarde: Van cultuurhistorische waarde als voorbeeld van de groei van de Gereformeerde Kerk in Heerenveen eind negentiende,
begin twintigste eeuw. Van waarde als een van de eerste kerken in Nederland opgetrokken uit gewapend beton.
Stedenbouwkundige waarde: Van waarde als markant onderdeel van het ontwikkelingslint. Eveneens van waarde is het smalle voorplein dat vanaf de
Burgemeester Falkenaweg een zichtlijn vormt naar de kerk. Deze waarde wordt versterkt door de aanwezige volwassen bomen.
Architectuurhistorische waarde: Van waarde als representatief voorbeeld van de bouwtraditie van de Gereformeerde Kerk in de jaren twintig waarbij
veelvuldig werd verwezen naar de vormentaal van het rationalisme (met neo-romaanse elementen) en als onderdeel van het oeuvre van gereformeerde
kerkenbouwers Nauta en Draaisma. Van waarde: sobere maar zorgvuldige gevelindeling met rondboogvensters, gebruik van gewapend beton, compositie van
de bouwvolumes op een kruisvormige plattegrond.
Gaafheid en herkenbaarheid: Architectonisch gaaf. Oorspronkelijk was de kavel waarop de kerk stond groter en geheel met bomen omzoomd. Het
vrijstaande karakter in een groene omgeving is echter grotendeels bewaard gebleven, zodat de kerk ook stedenbouwkundig gaaf is. Het interieur bevat
mogelijk waardevolle elementen.
Zeldzaamheid: De kerk is van hoge typologische waarde als gereformeerd kerkgebouw in de gemeente Heerenveen, dat zowel in stijl als in
materiaalgebruik vooruitstrevend was.
Bron: Erfgoednota Gemeente Heerenveen
Terug naar Monumenten.
Klik
hier voor de geschiedenis van de Kruiskerk.
Klik
hier voor het fotoalbum van de Kruiskerk.
